Ervaar je vaak intense prikkels in je lichaam, heb je regelmatig plotselinge huilbuien en heb je het gevoel dat je hoofd overvol is? Dan ben je waarschijnlijk emotioneel overprikkeld en zeker als je HSP’er bent, kan dat hard binnen komen. Je brein heeft namelijk meer moeite om alles te verwerken, waardoor je je sneller overweldigd voelt.

In dit blog leg ik uit wat er gebeurt, welke signalen je kunt herkennen en hoe je er het beste mee om kunt gaan.

In het kort: wat is emotionele overprikkeling precies bij HSP’ers?

Bij emotionele overprikkeling komen een grote hoeveelheid gevoelens tegelijk binnen en raakt je emmer te vol aan emoties. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer je de emoties van anderen extra sterk aanvoelt, of wanneer je zelf heftig reageert op iets kleins. 

Onderzoek laat zien dat HSP’ers een gevoeliger zenuwstelsel hebben en prikkels veel dieper verwerken. Als HSP’er heb je in feite minder filters op bepaalde indrukken dan anderen en daardoor raak je sneller uitgeput en vermoeid.

Wat is het verschil tussen emotioneel overprikkeld zijn of gewoon moe zijn?

Na een drukke dag is het logisch dat je moe bent en graag wil slapen. Bij emotionele overprikkeling komt echter meer kijken: je bent niet alleen moe, maar je voelt je ook een stuk emotioneler. Je reageert heftiger op kleine dingen (zoals een kritische opmerking van je collega) dan normaal, terwijl bij een normale vermoeidheid zulke reacties minder hard binnenkomen. 

Bij een normale stemmingswisseling gaat het humeur door bijvoorbeeld hormonen of kleine gebeurtenissen op en neer, maar vaak herstelt het vanzelf. Emotionele overprikkeling is daarentegen een directe reactie op te veel prikkels. Je lichaam en geest kunnen dan niet vanzelf naar ‘normaal’ terugkeren: je hebt echt tijd en rust nodig om te herstellen.

Welke signalen wijzen erop dat je emotioneel overprikkeld bent?

Dit zijn signalen die laten zien dat je emotioneel overprikkeld bent:

Lichamelijke signalen

Je ervaart dat je uit het niets vermoeid kan zijn, maar ook hoofdpijn, hartkloppingen of gespannen spieren zijn lichamelijke signalen als je overprikkeld bent. Ook kan je ademhaling kan versnellen, kun je een opgejaagd gevoel krijgen of spanning in de nek en schouders ervaren.

Verandering in je gedrag

Je wordt stiller of je wil je graag terugtrekken. Je hebt moeite met concentreren en raakt sneller geïrriteerd door geluiden of opmerkingen van anderen.

Emotionele signalen

Zelfs bij kleine dingen kun je beginnen met huilen of boos worden zonder precies te weten waarom en je kunt je uit het niets overweldigd voelen.

Waardoor ontstaat emotionele overprikkeling bij HSP’ers?

Emotionele overprikkeling ontstaat meestal door een opeenstapeling van prikkels. HSP’ers pikken zowel externe als interne signalen extra sterk op. Een druk feest met veel mensen, veel lawaai of stressvol werk kunnen je systeem overbelasten.

Ook emoties van anderen voel je heel sterk. Merk je dat iemand in je omgeving erg gespannen of verdrietig is? Dan neem je dat snel over in je eigen gevoel. Je grenzen tussen je eigen emoties en die van anderen vervagen, waardoor je jezelf ineens net zo gespannen kunt voelen als die ander.

Ook je eigen gevoeligheid speelt mee. Je verwerkt emoties dieper en valt op kleine details. Een subtiele verandering in de toon of een lichte wrijving met iemand kan bij jou grote gevoelens oproepen. 

Als je veel piekert of naloopt wat er gebeurt is, vult dat je ‘emmer’ nog sneller. Dit is iets waar je weinig tegen kunt doen: het is hoe je zenuwstelsel van nature is afgesteld. In tegenstelling tot niet-HSP’ers filter je niet van nature prikkels weg. Alles komt binnen en stapelt zich op.

Hoe voorkom je dat je opnieuw overprikkeld raakt?

Het is vooral belangrijk dat je je eigen grenzen kent en signalen serieus neemt. Zo kun je elke dag bij jezelf inchecken en jezelf afvragen hoe vol je prikkel-emmer op dit moment is. Als je merkt dat je snel geïrriteerd raakt of onrustig bent, dan weet je dus dat je een stap terug moet nemen.

Maar je kunt nog meer doen:

Plan rustmomenten

Reserveer dagelijks tijd om te ontspannen. Als je jezelf even kunt terugtrekken voor 30 tot 60 minuten, dan kan dat wonderen doen.

Neem korte pauzes tussendoor

Plan elke 1 tot 2 uur bewust een kleine pauze in. Ga even naar buiten, haal een paar keer diep adem of sluit kort je ogen.

Grenzen stellen

Leer ‘nee’ zeggen tegen extra verplichtingen. Je hoeft niet overal bij te zijn of alles te doen. Zeg op een vriendelijke manier dat je nu rust nodig hebt of dat je op iets later terugkomt. Zo voorkom je dat je emmer steeds voller loopt.

Balans vinden in je energie

Maak voor jezelf een lijstje: welke activiteiten geven mij energie (bijvoorbeeld wandelen, lezen of muziek luisteren) en welke kosten me juist veel energie (bijvoorbeeld fel licht of harde geluiden)? Probeer iedere dag een activiteit in te plannen die je juist oplaadt, zodat je werkt aan een goede balans.

Praat erover

Leg aan je partner, vrienden of collega’s uit wat HSP voor jou betekent. Door hier goed over te praten ontstaat er begrip en vanuit begrip kunnen naaste mensen je loslaten op het moment dat je even rust nodig hebt.

Goed voor je lichaam zorgen

Zorg goed voor je lichaam. HSP’ers hebben vaak wat meer slaap nodig dan gemiddeld. Goede slaaprituelen en voldoende slaap kunnen veel verschil maken. Ook beweging helpt: een wandeling of yoga helpt je spanning loslaten. 

Let daarnaast op wat je eet. Regelmatig kleine maaltijden met iets van eiwit of complexe koolhydraten houden je bloedsuiker stabiel en voorkomen extra stressreacties.

Wat kun je doen als je overprikkeld raakt?

Merk je dat je emmer vol zit? Dan is rust en herstellen het eerste wat je nodig hebt. Ga naar een rustige plek, sluit je ogen en haal een paar keer diep adem. 

Vaak helpt het om activiteiten te kiezen waarbij je lichaam iets anders doet, zoals een warm bad nemen, rustig eten of even languit liggen. Schrijf eventueel je gevoelens op om ze uit je hoofd te krijgen.

Het kan ook helpen om een dagboek bij te houden. Schrijf op wanneer je overprikkeld bent geraakt. In welke situatie werd je overprikkeld, hoe voelde je je en wat deed je daarnaar? Op deze manier kun je patronen ontdekken.

Je systeem heeft een grens en als je deze grenzen blijft negeren, dan stapelt stress zich op. Langdurige overprikkeling kan vervolgens leiden tot klachten als overspannenheid, burn-out of angst.

Conclusie: leer je overprikkeling te herkennen

Emotioneel overprikkeld raken als HSP’er is een logisch gevolg van hoe diep je prikkels verwerkt. Je herkent het aan signalen als hartkloppingen, vermoeidheid, een kort lontje hebben, huilbuien en de drang om weg te lopen. Door bewust stil te staan bij deze signalen kun je op tijd ingrijpen en je rustmomenten pakken. Als je de signalen blijft negeren, kan langdurige stress zich opstapelen tot serieuze klachten.