Je ligt in bed en staart naar het plafond. Het tikken van de klok klinkt als donderslag. De voetstappen van de buren klinken extra hard. Je hoofd zit vol met gedachten die maar door blijven gaan. Herken je dit? Als HSP’er (Hoogsensitief Persoon) weet je hoe het voelt om altijd ‘aan’ te staan. Alsof je lichaam en je hoofd nooit helemaal tot rust kunnen komen.

Hyperalert zijn is vermoeiend en kost veel energie. Je bent moe, maar kunt niet ontspannen.

Goed nieuws: je kunt leren om anders met deze hyperalertheid om te gaan. In dit artikel leg ik uit waarom je als HSP’er hier last van kunt hebben. Ook krijg je praktische tips die je meteen kunt gebruiken.

Wat is hyperalertheid bij HSP’ers?

Hyperalert zijn betekent dat je lichaam en je hoofd constant op scherp staan. Het is alsof je altijd klaar moet zijn voor gevaar, ook al is er niets aan de hand. Je merkt dit doordat je:

• Snel schrikt van geluiden
• Moeilijk kunt slapen
• Je spieren vaak gespannen zijn
• Veel piekert
• Extra gevoelig bent voor licht en geluid

Dit is anders dan ‘gewoon’ alert zijn. Bij normale alertheid kun je weer ontspannen als er geen gevaar is. Bij hyperalertheid blijft je lichaam in de ‘aan-stand’ staan.

Hoe herken je hyperalertheid op de werkvloer?

Je kunt hyperalertheid op de werkvloer herkennen aan verschillende signalen. Hier zijn de meest voorkomende punten:

Je voelt je constant gespannen

Je merkt dat je nooit echt kunt ontspannen, zelfs niet tijdens rustige momenten. Je blijft altijd alert en hebt het gevoel dat je op je hoede moet zijn.

Je hebt moeite met concentreren

Je raakt snel afgeleid door geluiden, gesprekken of andere prikkels om je heen. Het lukt je niet om je volledig op je werk te richten.

Je piekert over alles

Je maakt je constant zorgen over je prestaties, zoals kleine foutjes of wat anderen van je denken. Dit kan zorgen voor extra spanning.

Je raakt snel geïrriteerd

Kleine dingen, zoals een drukke werkplek of een onverwachte verandering, maken je snel boos of gefrustreerd. Je reageert soms heftiger dan je wilt.

Je bent vaak moe

Aan het einde van de dag voel je je uitgeput, ook al heb je geen extreem drukke dag gehad. Hyperalertheid kost veel energie.

Je hebt last van fysieke stressklachten

Je merkt dat je schouders vaak gespannen zijn, je sneller ademhaalt of dat je onrustige bewegingen maakt, zoals tikken met je pen of friemelen.

Je vermijdt sociale situaties

Je hebt de neiging om vergaderingen of drukke bijeenkomsten te vermijden, omdat deze je te veel prikkelen.

Hoe herken je hyperalertheid in je privéleven?

Je kunt hyperalertheid in je privéleven herkennen aan verschillende signalen. Hier zijn de meest voorkomende punten:

Je voelt je constant gespannen

Zelfs thuis, in een veilige omgeving, merk je dat je je niet kunt ontspannen. Je bent altijd alert en hebt het gevoel dat je iets moet doen of ergens op moet letten.

Je piekert veel

Je gedachten blijven continu doorgaan, ook over kleine dingen. Je maakt je zorgen over wat er kan gebeuren of over wat anderen van je denken.

Je raakt snel overprikkeld

Je hebt moeite met drukke of chaotische omgevingen, zoals een verjaardag of een drukke winkel. Geluiden, geuren en drukte komen extra hard binnen.

Je bent snel geïrriteerd

Kleine dingen, zoals een harde stem of een onverwachte vraag, kunnen je uit balans brengen. Je merkt dat je vaker kortaf reageert naar anderen.

Je bent vaak moe

Aan het einde van de dag voel je je uitgeput, zelfs als je niet veel gedaan hebt. De constante alertheid vreet energie.

Je hebt last van fysieke stressklachten

Je merkt dat je schouders gespannen zijn, je vaker hoofdpijn hebt of dat je hart sneller klopt. Je lichaam staat voortdurend in de waakstand.

Je hebt moeite met ontspannen

Het lukt je niet om echt te genieten van rustige momenten, zoals op de bank zitten of een boek lezen. Je voelt je onrustig en hebt de neiging om toch iets constant iets nuttigs te doen.

Je controleert alles om je heen

Je voelt een sterke drang om situaties onder controle te houden, bijvoorbeeld door alles perfect te plannen of voortdurend anderen in de gaten te houden.

Waarom ben je als HSP’er alerter dan anderen?

Als HSP’er verwerk je prikkels anders dan anderen. Je hersenen pikken meer signalen op uit je omgeving. Dit komt door je zenuwstelsel – het is als een antenne die extra gevoelig is afgesteld.

Stel je voor dat je brein een zeef is. Bij de meeste mensen is die zeef grof. Bij jou als HSP’er is die zeef heel fijn. Hierdoor komen er meer prikkels binnen. Dit kunnen zijn:

• Geluiden
• Beelden
• Emoties van anderen
• Sferen in een ruimte
• Geuren

Al deze extra informatie kan ervoor zorgen dat je systeem overbelast raakt. Je lichaam gaat dan in de overlevingsstand: hyperalert.

Wat zijn de gevolgen van hyperalertheid?

Hyperalertheid kan zowel mentaal als fysiek een grote impact hebben. Je kunt je bijvoorbeeld uitgeput voelen, omdat je lichaam constant in een soort vecht-of-vluchtstand verkeert.

Dit kan leiden tot klachten als hoofdpijn, slaapproblemen en een verhoogde hartslag. Ook mentaal kun je last krijgen van piekergedachten, angst of een opgejaagd gevoel. Het kan zelfs invloed hebben op je relaties, omdat je sneller overprikkeld raakt in contact met anderen.

Waar komt hyperalertheid vandaan?

De oorzaak van hyperalertheid kan verschillen per persoon. Voor sommige mensen ligt het in hun opvoeding: misschien moest je altijd alert zijn op de stemming van anderen.

Voor anderen kan het voortkomen uit een traumatische gebeurtenis, zoals een periode van veel stress. Ook je karakter speelt een rol.

Als HSP’er ben je van nature gevoeliger voor je omgeving en dat kan hyperalertheid versterken.

Wanneer merk je dat je hyperalert bent?

Hyperalertheid merk je vaak in kleine dingen. Misschien kun je moeilijk ontspannen, zelfs als je alleen thuis bent. Je voelt je vaak gespannen of hebt moeite om ‘je hoofd leeg te maken’.

Ook kun je merken dat je constant nadenkt over wat anderen van je vinden of dat je snel schrikt van harde geluiden. Als je je hierin herkent, is de kans groot dat je last hebt van hyperalertheid.

Reacties uit je omgeving

“Ontspan je gewoon wat meer!” of “Stel je niet zo aan!”. Als HSP’er heb je deze opmerkingen vast wel eens gehoord. Ze komen vaak van mensen die het goed bedoelen, maar niet begrijpen wat hyperalertheid eigenlijk is. Deze opmerkingen kunnen je een gevoel geven dat er iets mis is met je, maar dat is niet zo.

Hyperalertheid is geen keuze die je maakt. Het is ook niet iets dat je even uitzet, zoals je een lamp uit kunt doen. Het is een natuurlijke reactie van je lichaam op alle prikkels die binnenkomen. Net zoals je hart sneller gaat kloppen als je rent, of je maag begint te knorren als je honger hebt. Deze lichamelijke reacties kun je niet zomaar stoppen.

Een ander misverstand is dat het vanzelf wel overgaat als je er niet aan denkt. Maar hyperalertheid zit niet in je hoofd – het zit in je hele lichaam. Je zenuwstelsel reageert op een manier die bij jou als HSP’er past. Dit is niet goed of fout, het is gewoon zoals jij in elkaar zit.

Je maakt je zorgen over je hyperalertheid

Je bent niet voor niets gaan zoeken op hyperalertheid, de kans is namelijk groot dat je hierop vastloopt in je leven. Dat is niet gek, want een bepaalde mate van alertheid is gezond. Maar hyperalertheid maakt dat je altijd aanstaat.

Het is dus niet gek als jij je zorgen maakt over je hyperalertheid. Veel HSP’ers zijn bang dat ze de controle over hun leven verliezen.

Sommige HSP’ers zijn bang dat ze een burn-out krijgen, omdat ze zich zo vaak moe en gespannen voelen. Ze denken dat ze altijd zo gespannen zullen blijven en daardoor minder kunnen genieten van sociale contacten of drukke situaties.

Deze prikkels en zorgen kunnen zo in de weg zitten dat je situaties gaat vermijden die eigenlijk wel leuk zijn, zoals een verjaardag of een dagje uit.

Kun je minder (hyper)alert worden?

Dat is een vraag die niet zomaar te beantwoorden is. Als je hooggevoelig bent is het niet gek dat je alert reageert op signalen in je omgeving. Feit is wel dat als je doorschiet naar constante hyperalertheid, er ook een valkuil in schuilt. Wat altijd helpt, is om beter om te leren gaan met overprikkeling.

Overprikkeling herken je vaak aan fysieke signalen zoals vermoeidheid, hoofdpijn of een snelle ademhaling. Mentaal kun je merken dat je niet meer helder kunt denken of dat je moeite hebt om dingen los te laten. Door bewust op deze signalen te letten, kun je actie ondernemen voordat het te veel wordt. Een handige tip is om regelmatig een korte pauze te nemen, ook als je denkt dat het niet nodig is.

Daarnaast geldt in algemene zin dat goed voor jezelf zorgen ontzettend helpt. Denk hierbij aan:

• Gezonde voeding tot je nemen
• Voldoende slaap
• Voldoende bewegen (op een manier die bij je past)

Hoe ga je om met hyperalertheid?

Gelukkig zijn er veel manieren om beter met hyperalertheid om te gaan. Het belangrijkste is dat je leert wat voor jou werkt. Dit doe je door verschillende methoden uit te proberen en te ontdekken wat bij jou past.

Lichaamsgerichte oefeningen

Lichaamsgerichte oefeningen kunnen heel effectief zijn. Je ademhaling is hierbij je beste vriend. Als je merkt dat je hyperalert bent, kun je beginnen met een simpele ademhalingsoefening. Adem vier tellen in door je neus, houd je adem vier tellen vast, en adem dan zes tellen uit door je mond. Dit helpt je lichaam om uit de ‘vecht-of-vlucht’ stand te komen.

Bewegen en sporten

Ook beweging kan helpen, maar kies wel voor rustige vormen. Een wandeling in de natuur, rustige yoga, of zelfs gewoon wat rekken en strekken kan al verschil maken. Het gaat er niet om dat je sport, maar dat je je lichaam helpt om spanning los te laten.

Mindfulness en meditatie

Mindfulness en meditatie zijn krachtige tools voor HSP’ers. Begin klein: vijf minuten per dag is genoeg om te starten.

Je kunt bijvoorbeeld ’s ochtends, nog voor je opstaat, even rustig liggen en je aandacht richten op je ademhaling.

Conclusie

Je hebt nu geleerd wat hyperalertheid is, hoe je het herkent en wat je kunt doen om het aan te pakken. Onthoud dat alertheid een mooie eigenschap is van een HSP’er. Schiet je hier in door, dan ontstaat hyperalertheid. Dit kan soms lelijk in de weg zitten. Het zorgt voor spanning, uitputting en kan je relaties en prestaties beïnvloeden. Door inzicht te krijgen in je triggers en jezelf beter te leren kennen kun je dit veranderen.