Ben jij hoogbegaafd en heb je last van faalangst. Het lijkt opmerkelijk, want als hoogbegaafd mens ben je toch juist begaafder dan veel andere mensen? Veel mensen vinden dit lastig te begrijpen. Toch komt faalangst juist veel voor onder hoogbegaafde mensen. Faalangst wordt echter niet altijd even goed herkend.

Om faalangst te kunnen verminderen is het belangrijk om de gevolgen van angst te kunnen waarnemen. In dit artikel kun je daarom lezen waarom hoogbegaafdheid en faalangst vaak samengaan en hoe je dit kunt herkennen.

Wat is faalangst?

Faalangst is de vrees om tekort te schieten; zo staat faalangst omschreven in de Van Dale. Faalangst is dus de angst om fouten te maken, om te falen of om iets niet goed te doen.

De meeste mensen zullen hier wel eens mee te maken hebben gehad. In het leven van sommige mensen neemt faalangst echter zulke grote vormen aan dat het dagelijks leven van deze persoon negatief beïnvloedt. Het kan zijn of haar ontwikkeling en functioneren compleet lamleggen.

Hoe ontstaat faalangst?

Er is veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van faalangst. Het ontstaan van faalangst wordt beschreven in de attributietheorie van Wiener. Deze theorie verklaart dat het ontwikkelen van faalangst vaak wordt bepaald door de mate waarin iemand het gevoel heeft controle te hebben over een situatie.

In deze theorie noemt Wiener interne en externe factoren waaraan een persoon succes of falen toeschrijft.

Iemand die faalangst heeft, schrijft een succes namelijk vaak toe aan externe factoren zoals geluk. Dit zorgt ervoor dat hun zelfbeeld negatief wordt beïnvloed. Fouten worden echter toegeschreven aan interne factoren, de schuld leggen ze dan bij zichzelf. Daarbij wordt ook vaak gedacht dat ze er niets aan kunnen veranderen.

Iemand met faalangst denkt bijvoorbeeld vaak: “Ik ben onhandig”, “Ik ben niet slim” of “Ik kan dit niet”. Naar de buitenwereld zullen ze deze angst echter niet laten zien, hoe echt hun gevoel ook is. Eerder zullen ze uitdagingen uit de weg gaan waardoor ze niet kunnen falen. Ze gaan alleen dingen doen waarvan ze weten dat ze het kunnen of waar ze heel goed in zijn.

Hoogbegaafd en faalangst

Hoogbegaafdheid en faalangst

Hoogbegaafden hebben vaak last van faalangst. Dit wordt op dezelfde manier veroorzaakt als bij andere mensen. Bij hoogbegaafde mensen zijn het echter vaak de interne factoren die het risico op faalangst vergroten.

Ze hebben een hoge intelligentie en daardoor een hoge mate van verwachtingen waar ze aan willen voldoen. Niet alleen naar zichzelf toe, maar ook naar anderen. Een hoogbegaafde kan hierdoor snel het gevoel hebben dat hij of zij gefaald heeft of een negatief zelfbeeld creëren. Dit zorgt ervoor dat de hoogbegaafde bang wordt om fouten te maken. Een gevolg is dat de hoogbegaafde gaat onderpresteren.

De relatie met hooggevoeligheid

Veel hoogbegaafde mensen zijn ook hoogsensitief. Doordat je het gevoel hebt dat je ‘anders’ bent, ben je bang om buiten de groep te vallen. Dit versterkt de angst om te falen. Daar komt bij dat je als HSP’er een diepgaandere verwerking ervaart van je waarneemt.

Wanneer er iets niet goed gaat, ben je extra kritisch en wil je ten koste van alles voorkomen dat dit weer gebeurd. De combinatie van hooggevoeligheid en hoogbegaafdheid versterkt dus de faalangst.

Voorstellingsvermogen als interne factor

Een ander interne factor is het voorstellingsvermogen. De hoogbegaafde HSP’er denkt heel vaak na wat voor gevolgen een bepaalde actie kan hebben. Wat kan er misgaan? Wat zullen andere mensen denken en wat zijn de gevolgen?

Dit zorgt voor veel negatieve gedachten, er komen emoties bij kijken die de hoogbegaafde niet wil uiten waardoor er angsten ontstaan. Hoogbegaafden voelen bovendien vaak goed aan wat de verwachtingen zijn van hun omgeving. Ze zijn hoogbegaafd dus er wordt veel van ze verwacht. De lat wordt daardoor soms onrealistisch hoog gelegd, door de omgeving, maar ook door hunzelf. Dit leidt tot het in stand houden van faalangst.

Hoe herken je faalangst en wat kun je eraan doen?

Als je bovenstaande uitleg over faalangst hebt gelezen, dan is de kans groot dat je dit herkent bij jezelf of bij een familielid, vriend of collega. Sommige momenten worden echter niet duidelijk herkend als faalangst zoals:

  • Zich niet goed voelen vlak voor een toets, presentatie of wedstrijd;
  • Als iets niet lukt, reageert de persoon emotioneel;
  • Vermijdt een moeilijke taak of probeert er onder uit te komen;
  • Doet expres geen moeite voor iets.

Herken je deze momenten en kenmerken? Ben je hoogbegaafd, heb je last van faalangst en wil je ervan af? Ken je een hoogbegaafd persoon die belemmerd wordt door faalangst?

Praktische tips bij faalangst

Ik heb enkele praktische tips op een rij gezet:

  • Praat met mensen over je angst en je schaamte.
  • Zorg dat je gelijkgestemde mensen ontmoet. Wanneer je hoogbegaafd bent helpt het wanneer je kunt levelen met andere mensen. Dit geeft herkenning en erkenning.
  • Achterhaal waar je angsten precies zitten zodat je hiermee aan de slag kunt. Wanneer je ontdekt dat je aan verwachtingen van de buitenwereld wilt voldoen dan kun je hier concreet mee aan de slag.
  • Erken dat je hoogbegaafdheid en je hoogsensitiviteit een talent is. Het is soms een proces maar weet dat dit bij jou hoort en dat het jou bijzonder en uniek maakt. Dat is niet relevant voor de buitenwereld, maar wel wanneer je jezelf wilt omarmen.